Author :
Abstract
Bu araştırma, öğretmenlerin işe yabancılaşma algılarının güçsüzlük, anlamsızlık, yalıtılmışlık ve okula yabancılaşma alt boyutlarında, okul kültürü algılarının destek, başarı, bürokratik ve görev kültürü alt boyutları ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma nicel araştırma yaklaşımlarından biri olan ilişkisel desene göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olan 481 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri, ‘İşe Yabancılaşma Ölçeği’ ve ‘Okul Kültürü Ölçeği’ kullanılarak elde edilmiştir. Veriler analiz edilirken basit doğrusal korelasyon ve çoklu regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler incelendiğinde öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri ile okul kültürü arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okul kültürünün alt boyutları olan başarı, destek ve görev kültürü, işe yabancılaşmanın alt boyutu olan güçsüzlük, anlamsızlık ve yalıtılmışlık düzeyini yordamaktadır. Okul kültürünün alt boyutu olan bürokratik kültür ise işe yabancılaşmanın güçsüzlük, anlamsızlık ve yalıtılmışlık düzeyini yordamaktadır. Araştırma sonuçlarına göre okul kültürünün güçlendirilmesinin öğretmenlerin yabancılaşma düzeylerini azaltacağını ifade etmek mümkündür.
Keywords
Abstract
Bu araştırma, öğretmenlerin işe yabancılaşma algılarının güçsüzlük, anlamsızlık, yalıtılmışlık ve okula yabancılaşma alt boyutlarında, okul kültürü algılarının destek, başarı, bürokratik ve görev kültürü alt boyutları ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma nicel araştırma yaklaşımlarından biri olan ilişkisel desene göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olan 481 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri, ‘İşe Yabancılaşma Ölçeği’ ve ‘Okul Kültürü Ölçeği’ kullanılarak elde edilmiştir. Veriler analiz edilirken basit doğrusal korelasyon ve çoklu regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler incelendiğinde öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri ile okul kültürü arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okul kültürünün alt boyutları olan başarı, destek ve görev kültürü, işe yabancılaşmanın alt boyutu olan güçsüzlük, anlamsızlık ve yalıtılmışlık düzeyini yordamaktadır. Okul kültürünün alt boyutu olan bürokratik kültür ise işe yabancılaşmanın güçsüzlük, anlamsızlık ve yalıtılmışlık düzeyini yordamaktadır. Araştırma sonuçlarına göre okul kültürünün güçlendirilmesinin öğretmenlerin yabancılaşma düzeylerini azaltacağını ifade etmek mümkündür.
Keywords
- Aiken, M., & Hage, J. (1966). Organizational alienation: A comparative analysis. American Sociological Review, 31(4), 497-507, doi:10.2307/2090773.
- Akpolat, T., & Oğuz, E. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinde örgütsel sinizmin işe yabancılaşma düzeyine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 947-971, doi: 10.17860/efd.81842.
- Atay, S. E., & Gerçek, M. (2017). Algılanan rol belirsizliğinin işe yabancılaşma üzerindeki etkisinin ve demografik değişkenlere göre farklılıklarının incelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 321-332.
- Aydın, M. (2013). Örgütsel kültür ve örgütsel iklim. M. Aydın içinde, Örgütsel Davranış (s. 51-68). Ankara: Gazi Kitabevi.
- Aytaç, Ö. (2005). Modern bürokrasiler ve yabancılaşma ethosu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 319-348.
- Bakioğlu, A. (1996). Öğretmenlerin kariyer evreleri (Türkiye'de resmi lise öğretmenleri üzerine yapılan bir araştırma). II. Ulusal Eğitim Sempozyumu. İstanbul: M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları.
- Başaran, İ. E. (1998). Yönetimde insan ilişkileri: Yönetsel davranış. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
- Blauner, R. (1964). Alienation and freedom: The factory worker and his industry. The University of Chicago Press, 6(1), 83-85.
- Brandon, P. R., Wang, Z., & Heck, R. H. (1994). Teacher involvement in school-conducted needs assessments: Issues of decision-making process and validity. Evaluation Review, 18(4), 458– 471. https://doi.org/10.1177/0193841X9401800405.
- Brown, K. M., & Wynn, S. R. (2009). Finding, supporting and keeping: The role of the principal in teacher retention issues. Leadership & Policy in Schools, 8, 37-63.
- Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2015). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
- Cha, S. H., & Cohen-Vogel, L. (2011). Why they quit: A focused look at teachers who leave for other occupations. School Effectiveness and School Improvement, 22(4), 371-392.
- Darıyemez, K. (2010). Örgütlerde ortaya çıkan yabancılaşma sorunu ve bu sorunun çözümü açısından halkla ilişkiler çalışmalarının önemi (Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Örneği). (Unpublished master thesis). (Access No.264765).
- Demirez, F., & Tosunoğlu, N. (2017). Örgüt ikliminin işe yabancılaşma üzerine etkisi: Gazi Üniversitesi Rektörlüğünde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 69-88, doi: 10.20491/isarder.2017.262.
- DeRose, M. N. (1985). A study of the relationship between perceived power use by secondary school principals and degree of teachers alienation in school situations perceived by their principals as stressful. Dissertation Abstracts International, 46(6).
- Doğan, S. (2017). Okul kültürü ve iklimi. C. T. Uğurlu içinde, Okul yönetimi (s. 91-119). Ankara: Anı Yayıncılık.
- Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği). (Unpublished doctoral thesis Tezi). (Access No.205179).
- Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
- Farber, K. (2015). Why great teachers quit and how we might stop the exodus. New York: Skyhorse Publishing.
- Feuer, L. (2019, Ağustos 5). What is alienation? The career of a concept. İstanbul, Türkiye.
- Frolov, İ. (1991). Felsefe sözlüğü. Cem Yayınevi.
- Gaziel, H. H., & Weiss, I. (1990). School bureaucratic structure, locus of control and alienation among primary school teachers. Research in Education, 44(1), 55-66, https://doi.org/10.1177/003452379004400105.
- Güçlü, N. (2003). Örgüt kültürü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 61-85.
- Hanushek, E. A., Kain, J. F., & Rivkin, S. G. (2004). Why public schools lose teachers? Journal of Human Resources, 39, 326-354.
- Hongboontri, C., & Keawkhong, N. (2014). School culture: Teachers' beliefs, behaviors, and instructional practices. Australian Journal of Teacher Education, 39(5),66-88.
- Ingersoll, R. M. (2001). Teacher turnover and teacher shortages: An organizational analysis. American Educational Research Journal, 38(3), 499-534.
- Isherwood, G. B., & Hoy, W. K. (1973). Bureaucracy, powerlessness and teacher work values. The Journal of Educational Administration, 11(1), 124-138.
- İnandı, Y., Tunç, B., & Kılavuz, T. (2018). Women's career barriers and professional alienation: The teachers’ case in Turkey. International Online Journal of Educational Sciences, 10(3), 133-146, https://doi.org/10.15345/iojes.2018.03.010.
- İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (2019, Ekim 10). İstanbul İl MEM istatistikleri. chrome- extension://oemmndcbldboiebfnladdacbdfmadadm/https://istanbul.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/201 7_04/12163411_2016-2017_Ystatistik_KitabY_Taslak.pdf.
- Kahveci, G., & Demirtaş, Z. (2014). Örgüt kültürünün örgütsel yabancılaşmaya etkisi örgütsel güvenin aracılık rolü. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 27-62.
- Karcıoğlu, F. (2001). Örgüt kültürü ve örgüt iklimi ilişkisi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15, 265-283.
- Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın kökeni üstüne. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 147-169.
- Korkmaz, M., & Çevik, M. S. (2017). Analysis of the relation between organizational culture and alienation in secondary educational institutions. Educational Administration: Theory and Practice, 23(4), 675-716.
- Lankford, H., Loeb, S., & Wyckoff, J. (2002). Teacher sorting and the plight of urban schools: A descriptive analysis. Educational Evaluation and Policy Analysis, 24, 37-62.
- Levin, W. C. (1989). Sociological ideas: Concepts and applications. Wadsworth.
- Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- McMillan, J. H., & S. S. (2010). Research in education: Evidence-Based inquiry. Boston: Pearson.
- MEB. (2018). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Milli Eğitim Bakanlığı. https://sgb.meb.gov.tr/www/quotmeb-2018-yili- idare-faaliyet-raporuquot-yayinlanmistir/icerik/343
- Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık örgütsel yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık. (Unpublished master thesis). (Access No.187444).
- Mont, D., & Rees, D. I. (1996). The influence of classroom characteristics on high school teacher turnover. Economic Inquiry, 34, 152-167.
- Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
- Neuman, W. L. (2006). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitrel ve nicel yaklaşımlar. Ankara: Yayın Odası.
- Ömeroğlu, Ö. (2006). Okul yönetiminde bürokrasi ile öğretmenlerin okula ilişkin tutumları arasındaki ilişki. (Unpublished master thesis). (Erişim No.205958).
- Özdevecioğlu, M. ve Akın, M. (2013). Yöneticilerin örgüt kültürü ve örgütler arası vatandaşlık davranışları algıları. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 112-131.
- Özer, S., & Güllüce, A. Ç. (2019). Örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma ilişkisi ve etkisi: TRB1 bölgesi otel işgörenleri üzerinde bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 37-47, http://dx.doi.org/10.18506/anemon.408477.
- Özler, N. D., & Dirican, M. Ö. (2014). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 291-310.
- Payne, D. E. (1974). Alienation: An organizational-societal comparison. Social Forces, 53(2), 274-282, doi: 10.2307/2576020
- Pugh, K. J., & Zhao, Y. (2003). Stories of teacher alienation: A look at the unintended consequences of efforts to empower teachers. Teaching and Teacher Education, 19(2), 187-201.
- Rosenblum, S., & Firestone, W. A. (1987). Alienation and commitment of high school students and teachers, ERIC, 1-39.
- Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (fourth edition). United States of America: Jossey Bass.
- Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
- Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159.
- Şimşek, H., Balay, R., & Şimşek, A. S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesleki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-72.
- Şişman, M. (1995). Örgüt kavramının kültürel açıdan çözümlenmesi ve eğitim örgütleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 79-94.
- Şişman, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Teber, S. (1990). Politik psikoloji notları. İstanbul: Ara Yayıncılık.
- Terez, T. (2000). İş ve anlam. Executive Excellence, 4(41), 6-7.
- Terzi, A. R. (2000). Örgüt kültürü. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Terzi, A. R. (2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(3), 423-442.
- Tezcan, M. (1985). Gençlik ve yabancılaşma. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(18), 121-127.
- Texas Center for Education Research. (2002). The cost of teacher turnover. Austin, TX: TexasState Board for Educator Certification.
- Tsang, K. K. (2018). Teacher alienation in Hong Kong. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 39(3),335-346.
- Turgut, T., & Kalafatoğlu, Y. (2016). İşe yabancılaşma ve örgütsel adalet. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 18(1), 23-46.
- Tye, B. B., & O'brien, L. (2002). Why are experienced teachers leaving the profession? Phi Delta Kappan, 84(1), 24-32.
- Yapıcı, M. (2004). Eğitim ve yabancılaşma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-9.
- Yıldırım, A. (2013). Ziya Gökalp'te toplumsal değişme: "Kültür-Uygarlık" Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-20.
- Yılmaz, S., & Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-333.
- Yorulmaz, Y. I., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2015). The relationship between teachers’ occupational professionalismand organizational alienation. Educational Process: International Journal, 4(1-2), 31-44.
- Yüksel, H. (2014). Yabancılaşma kavramı paralelinde emeğin yabancılaşması ve sonuçları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 159-188.
- Zielinski, A. E., & Hoy, W. K. (1983). Isolation and alienation in elementary schools. Educational Administration Quarterly, 19(2), 27-45, https://doi.org/10.1177/0013161X83019002003.
